Atvinnulíf
Atvinnulíf - almennt
- Á Íslandi er að öllu jöfnu lítið atvinnuleysi, eða um 3%.
- Í Covid-19 faraldrinum jókst atvinnuleysi gríðarlega, sérstaklega meðal útlendinga. Það má að hluta til rekja til þess að margir útlendingar störfuðu í ferðaþjónustu og veitingageiranum en störf í þessum greinum hurfu að miklu leyti.
- Ríkisborgarar innan EES (Evrópska efnahagssvæðið) þurfa ekki atvinnuleyfi á Íslandi.
- Allt launafólk þarf að hafa kennitölu og skráð lögheimili í Þjóðskrá. www.skra.is.
Ávinningur samfélagsins
- Öflugt atvinnulíf skiptir alla máli í samfélaginu.
- Því fleiri sem eru starfandi á vinnumarkaði því hærri tekjur fá ríkið og sveitarfélög í formi skatta.
- Skatttekjur eru notaðar til að reka skóla, heilsugæslu, spítala, í vegagerð, greiða félagslegar bætur og ótal margt annað.
- Því fleiri sem vinna þýðir einnig að minna opinbert fé er notað í útgjöld eins og atvinnuleysisbætur og félagslegar bætur.
Ávinningur einstaklinga
- Fyrir flest fullorðið fólk skiptir miklu máli að vera í starfi.
- Starf veitir:
- Fjárhagslegt svigrúm.
- Innihaldsríkara daglegt líf.
- Félagslega stöðu og tengsl.
- Möguleika á að nýta hæfileika sína.
- Réttindi og hlunnindi á ýmsum sviðum.
- Möguleika á því að leggja sitt af mörkum.
Réttindi og skyldur á vinnumarkaði
- Lög eru sett á alþingi og ákveðin lagaákvæði gilda fyrir alla atvinnurekendur og launafólk.
- Öllum atvinnurekendum er skylt að fara eftir vinnumarkaðslöggjöf varðandi ráðningar og samninga, vinnutíma, fjarveru frá vinnu, heilsu, öryggi og vinnuumhverfi.
- Starfsmenn hafa einnig skyldur og bera m.a. ábyrgð á því að sinna störfum sínum vel, leggja sitt af mörkum til að skapa gott vinnuumhverfi og taka þátt í skipulagðri vinnu tengdri öryggis- og umhverfismálum á vinnustaðnum.
- Launafólk (í gegnum stéttarfélög) og atvinnurekendur gera kjarasamninga sín á milli. Sérstakir samningar eru gerðir fyrir ákveðnar starfsgreinar.
- Launafólk ávinnur sér réttindi eftir því hvað það hefur verið lengi í vinnu og á vinnumarkaði.
- Starfsaldur og lífaldur skiptir bæði máli hvað varðar ýmis réttindi, t.d. lengd launaðs sumarfrís.
- Réttindi eins og frídagar, endurgreiðslur vegna náms, veikindaleyfi, greiðslur úr lífeyrissjóði vegna veikinda og atvinnuleysisbætur eru metin út frá aldri og áunnum réttindum.
- Greiðslur úr fæðingarorlofssjóði eru tengdar lengd og starfshlutfalli á íslenskum vinnumarkaði (lágmark 6 mánaða vinna fyrir fæðingu barns). Einnig er hægt að sækja um fæðingarstyrk, en það er lág upphæð.
Stéttarfélag – hvað er það?
- Starfsmenn á vinnumarkaði hafa sín eigin stéttarfélög.
- Sum stéttarfélög eru fagtengd og einungis fyrir eina starfsstétt, t.d. Læknafélag Íslands.
- Stærstu stéttarfélögin á Íslandi eru fyrir margar starfsstéttir. VR, Efling og Sameyki eru stærstu stéttarfélögin.
- Stéttarfélög semja við atvinnurekendur um laun, vinnutíma og réttindi fyrir hönd félagsmanna sinna.
Stéttarfélög – ávinningur félagsmanna
- Tilgangur stéttarfélaga er fyrst og fremst að vinna að bættum kjörum og auknum réttindum félagsmanna sinna.
- Stéttarfélög eiga sumarbústaði og orlofsíbúðir út um allt land sem félagsmenn geta leigt í nokkra daga fyrir lítið fé. Hjá mörgum stéttarfélögum er hægt að kaupa ferðaávísun sem gildir sem hærri upphæð upp í flugmiða.
- Það er frábært að skreppa í frí í fallegt umhverfi og slaka á. Allir eiga rétt á að leigja sumarbústað eða orlofsíbúð. Húsin eru með öllum búnaði og oftast með heitum potti.
- Stéttarfélög reka líka fræðslusjóði og sjúkrasjóði sem félagsmenn geta sótt í vegna náms eða kostnaðar vegna t.d. íslenskunámskeiða, heilsuræktar, sjúkraþjálfunar, sálfræðikostnaðar eða gleraugna.
- Reglur um þetta eru mismunandi eftir stéttarfélögum.
- Stéttarfélög styrkja einnig dvöl á sjúkrahóteli fyrir þá sem búa úti á landi og þurfa að sækja sér læknismeðferð í Reykjavík.
- Allir geta fengið aðstoð hjá sínu stéttarfélagi ef þeir eru ekki vissir um réttindi sín eða halda að brotið hafi verið á réttindum þeirra (t.d. hvað varðar kjarasamninga).
- Félagsmenn í stéttarfélagi greiða félagsgjald sem er lágt. Það er dregið af laununum.
- Það er ekki skylda að vera í stéttarfélagi en ávinningurinn er ótvíræður.
- Þótt maður missi starf er hægt að halda áfram að greiða í stéttarfélag og viðhalda réttindum sínum þar.
- ASÍ eru stærstu heildarsamtök launafólks á Íslandi. www.asi.is Stéttarfélög eiga aðild að samtökunum. ASÍ er samstarfsvettvangur aðildarfélaga og kemur fram fyrir hönd þeirra í sameiginlegum málum gagnvart stjórnvöldum og samtökum atvinnurekenda (SA). www.sa.is,
Trúnaðarmaður – hvað er það?
- Trúnaðarmaður er tengiliður starfsfólks við stéttarfélag og atvinnurekenda.
- Trúnaðarmaður er starfsmaður sem er valinn af samstarfsfólki sínu og er bundinn trúnaði við það.
- Hlutverk hans er m.a. að miðla upplýsingum frá stéttarfélagi og vera til staðar fyrir starfsmenn hvað varðar upplýsingar og aðstoð tengt réttindum og skyldum starfsmanna.
- Ef þú heldur að það sé verið að brjóta á réttindum þínum í vinnunni skaltu leita til trúnaðarmanns á vinnustaðnum eða beint til stéttarfélagsins þíns.
Myndband
