Tannlæknar
- Tannlæknaþjónusta er gjaldfrjáls fyrir börn – en ekki fyrir fullorðna.
- Afsláttur er fyrir eldri borgara og fólk með örorkumat eða endurhæfingarlífeyri.
- Það er gott að fara í eftirlit og tannhreinsun hjá tannlækni einu sinni á ári. Reglulegt eftirlit kemur í veg fyrir tannskemmdir.
- Það er mikilvægt að bursta tennur í börnum á hverjum degi – alveg frá því að þau byrja að fá tennur.
- Á Íslandi er vatnið úr krönunum hreint og ferskt – drekkum það og sleppum ávaxtasafa og djúsi en ávaxtasykurinn skemmir tennur.
- Tannlækningar barna eru greiddar að fullu af Sjúkratryggingum Íslands fyrir utan 2.500 kr. árlegt komugjald. (Foreldrar gætu þurft að taka þátt í kostnaði ef um stórar tannaðgerðir er að ræða).
- Forsenda fyrir greiðsluþátttöku SÍ er skráning heimilistannlæknis (í Réttindagátt SÍ – mínar síður (www.sjukra.is) eða hjá tannlækni).
- Hlutverk heimilistannlæknis er m.a. að boða börn í reglulegt eftirlit, sjá um forvarnir og nauðsynlegar tannlækningar.
- Réttur til ókeypis þjónustu fellur niður á 18 ára afmælisdegi einstaklings.
- Sjúkratryggingar Íslands greiða hluta kostnaðar vegna tannréttinga barna.
- Skylt er að þjónustan sé veitt af sérfræðingi í tannréttingum.
- SÍ greiðir 95% af kostnaði ef einstaklingur er með klofinn góm eða sambærilegan vanda.
- Nauðsynlegt er að kynna sér vel þau skilyrði og reglur sem tengjast þessu ef þörf krefur.
Mæðravernd og barnsfæðing
- Ófrískum konum stendur til boða að fara í mæðraskoðun.
- Ef kona mætir ekki í bókaða mæðravernd (án skýringa) er því fylgt eftir af heilsugæslunni og tilkynnt til barnaverndar ef þurfa þykir.
- Mæðraskoðanir eru gjaldfrjálsar og fara fram á heilsugæslu eða á spítala.
- Markmiðið með mæðravernd er að stuðla að heilbrigði móður og barns, með stuðningi og ráðgjöf, greina áhættuþætti og bregðast við þeim og veita fræðslu um meðgöngu og fæðingu.
- Mæðravernd er á höndum ljósmæðra og samráð haft við heimilis- og fæðingarlækna heilsugæslustöðva ef þörf krefur.
www.heilsugaeslan.is/thjonusta-stodvanna/maedravernd/
- Þegar þungun er staðfest er gott að hafa samband við ljósmóður á heilsugæslustöð og panta tíma í fyrsta viðtal og skoðun.
- Fyrsti tíminn er gjarnan fyrir 12 vikna meðgöngu.
- Hver kona fer að meðaltali 7-10 sinnum í mæðraskoðun á meðan á meðgöngu stendur.
- Á milli skoðana er hægt að fá símaráðgjöf hjá ljósmóður.
- Í hverri komu er rætt almennt um líðan og heilsufar og veitt ráðgjöf og fræðsla.
- Blóðþrýstingur er mældur og athugað hvort prótein er í þvagi.
- Hlustað er eftir hjartslætti fóstursins frá 16 vikna skoðun.
- Boðið er upp á skimanir, t.d. er skimað fyrir blóðleysi, lifrarbólgu B og C, HIV og rauðum hundum.
- Í eðlilegri meðgöngu er boðið upp á tvær sónarskoðanir, á 12 og 20 viku meðgöngu hjá fósturgreiningardeild Landspítalans.
- Flest börn fæðast á sjúkrahúsum á Íslandi og ekki þarf að greiða gjald fyrir fæðingarþjónustu á sjúkrahúsi.
- Heimafæðingar tíðkast þó einnig og er þá ljósmóðir viðstödd.
- Ef að fæðing er eðlileg og móður og barni heilsast vel fara þau oftast heim sama dag eða daginn eftir.
- Eftir heimkomu kemur ljósmóðir í heimsókn þar sem hún vigtar barnið, aðstoðar við brjóstagjöf og fylgist með líðan móður og barns.
- Alls eru þetta 6-7 heimsóknir og hægt er að hafa samband í síma ef vandamál koma upp á milli heimsókna.
- Þegar barnið er 5-7 daga gamalt fer barnið í skoðun hjá barnalækni. Heyrnarmæling er einnig gerð. Skoðunin fer fram á jarðhæð Barnaspítala Hringsins fyrir fólk á höfuðborgarsvæðinu.
Ung- og smábarnavernd
- Ung- og smábarnavernd fer fram á heilsugæslustöðvum.
- Hún stendur öllum foreldrum til boða og er gjaldfrjáls.
- Þegar barn er 6 vikna fer það í læknisskoðun. Við 3ja mánaða aldur hefjast bólusetningar.
- Hjúkrunarfræðingar og læknar sjá um ung- og smábarnavernd.
- Markmiðið með verndinni er að fylgjast með heilsufari og þroska barna frá fæðingu til skólaaldurs og veita foreldrum fræðslu og ráðgjöf.
- Á www.heilsuvera.is er mikið af efni um þroska, heilsu og umönnun barna.
Bólusetningar
- Bólusetningar skipta miklu máli og bjarga mannslífum.
- Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) áætlar að bólusetningar komi í veg fyrir um 2-3 milljónir dauðsfalla á hverju ári.
- Sumum sjúkdómum hefur verið útrýmt með bólusetningum og kikhósti, barnaveiki, rauðir hundar og mislingar sjást varla lengur á Íslandi – þökk sé almennri þátttöku í bólusetningum.
- Hér má sjá lista yfir þær bólusetningar sem börn fá á Íslandi https://assets.ctfassets.net/8k0h54kbe6bj/6k3A0qghtZhFRkhCwPJMCI/c980659a40eb94662d762935dbeb6d8b/I__slenska_14.08.2023.pdf
Þungunarrof
- Á Íslandi eru lög sem heimila þungunarrof fram að lokum 22. viku. Ef kona óskar þess á hún rétt á þungunarrofi.
- Þungunarrof skal alltaf framkvæma eins fljótt og hægt er, helst fyrir lok 12. viku þungunar.
- Þungunarrof er gert á sjúkrastofnunum, oftast á kvennadeild Landspítalans.
- Þungunarrof er hægt að framkvæma á tvo vegu; með lyfjum eða aðgerð.
-
- Ferill ef að kona/par íhugar að enda þungun:
- Staðfesta þungun með þungunarprófi.
- Hringja í símsvara kvennadeildar í síma 543 3600 og leggja inn skilaboð og taka fram nafn, kennitölu og símanúmer.
- Hringt er til baka frá kvennadeildinni innan 48 klst.
- Einnig er hægt að leita til heilsugæslu til að fá aðstoð við að óska eftir þungunarrofi.
- Ákvörðun um þungunarrof er ekki auðveld. Félagsráðgjafar hjá kvennadeild Landspítalans styðja konu/par í sínu ákvörðunarferli (en taka ekki ákvörðun fyrir hana/það).
- Allir eru velkomnir í samtal við félagsráðgjafa og það þarf ekki að greiða fyrir viðtalið.
www.landspitali.is/sjuklingar-adstandendur/deildir-og-thjonusta/kvenlaekningadeild-bradamottaka-og-gongudeild
Getnaðarvarnir
- Getnaðarvörnum sem fást á Íslandi má skipta í þrjá flokka:
- Hormónalyf (pilla, hringur, stafur (settur undir húð í handlegg), plástur, sprauta og hormónalykkja).
- Án hormóna (smokkur, koparlykkja og hetta).
- Ófrjósemisaðgerðir.
- Ráðgjöf um getnaðarvarnir má fá hjá heimilislæknum, hjúkrunarfræðingum, ljósmæðrum og kvensjúkdómalæknum. Slík viðtöl eru trúnaðarmál.
- Læknar, auk hjúkrunarfræðinga og ljósmæðra (sem hafa sérstakt leyfi) geta skrifað lyfseðla fyrir getnaðarvarnir.
Neyðarpillan
- Ef að getnaðarvarnir hafa ekki verið notaðar eða hafa brugðist má koma í veg fyrir egglos eða að frjóvgað egg festist í leginu með neyðarpillunni.
- Neyðarpilluna þarf að taka innan 72 klst frá samförum (því fyrr því öruggara).
- Neyðarpilluna er hægt að kaupa í apóteki án lyfseðils.
- Þetta er tafla sem er gleypt.