Heilbrigðismál

Hver ber ábyrgð á heilsu okkar?

Heilbrigðiskerfið ber ábyrgð á að gefa almenningi ráð um heilbrigða lífshætti, meðferðir og forvarnir. Einnig á að veita nauðsynlega læknisþjónustu auk þess að hafa eftirlit með heilsu verðandi mæðra og barna.
Hver fullorðinn einstaklingur ber hins vegar ábyrgð á að fara eftir ráðum og tilmælum yfirvalda.
Lífsstíll okkar hefur mikil áhrif á heilsu okkar og lífsgæði.
Það er auðvelt að nálgast efni á netinu um heilsutengd málefni. Best er að leita á opinberum síðum og efni gert af fagfólki eins og www.heilsuvera.is og www.doktor.is
Í samfélögum þar sem alvarlegir sjúkdómar og fátækt eru hluti af daglegu lífi getur góð heilsa þýtt fyrir marga að vera laus við sjúkdóma.
Annars staðar þar sem lyf og lækningar eru aðgengilegar öllum trúa margir að góð heilsa sé að lifa góðu og fullnægjandi lífi á sem flestum sviðum.
Á Íslandi ræða sjúklingur og læknir oft saman um mismunandi möguleika á meðferð og sjúklingur hefur rétt á að fá allar upplýsingar sem viðkoma hans/hennar veikindum.
Fólk fær heldur ekki alltaf lyfseðil þegar það fer til læknis. Stundum eru aðrar leiðir prófaðar fyrst, t.d. breytingar á lífsstíl.

Velferðarríki og heilbrigðisþjónusta

Í velferðarríki er markmið stjórnvalda að allir íbúar lifi eins góðu lífi og þeim er mögulegt, þar með talið að búa við góða heilsu.
Ríkið ber ábyrgð á að veita íbúum nauðsynlega heilbrigðisþjónustu án tillits til fjárhagslegrar stöðu.
Skattar af launatekjum og atvinnustarfsemi eru m.a. notaðir til að reka heilbrigðiskerfið.
Einstaklingar taka líka þátt í kostnaðinum og greiða fyrir viðtöl, skoðanir og rannsóknir. Hámark er þó á kostnaðarþátttöku einstaklings í hverjum mánuði.

Þagnarskylda

Allir sem vinna við heilbrigðisþjónustu hafa lagalega þagnarskyldu hvað varðar upplýsingar um sjúklinga. Það þýðir að enginn má gefa upp upplýsingar um sjúklinga til annars aðila án leyfis sjúklingsins.
Samtöl sjúklinga við lækna, hjúkrunarfræðinga og aðra heilbrigðisstarfsmenn eru því trúnaðarmál.
Túlkar hafa einnig þagnarskyldu varðandi þau mál sem þau sinna sem túlkar. (Sjálfsagt er að fá staðfestingu á þagnarskyldu hjá túlkum).

Lífslíkur

Lífsgæði fólks á Íslandi eru almennt góð. Allir hafa jafnan rétt á heilbrigðisþjónustu.
Heilsugæslustöðvar eru um allt land. Þar er fjölbreytt þjónusta fyrir börn og fullorðna.
Landspítalinn er hátæknisjúkrahús, en þar er tekist á við alvarleg slys og veikindi.
Mæðra- og ungbarnavernd er öflug og gjaldfrjáls og ungbarnadauði hvergi lægri í Evrópu en hér á landi.
Meðalævilengd karla er 81 ár og kvenna 84 ár.

Heilsugæslustöðvar 

Hver íbúi á rétt á að skrá sig á heilsugæslustöð í sínu hverfi eða einkarekna stöð og hafa sinn fasta heimilislækni.
Það er hægt að koma á heilsugæslustöð með skilríki og skrá sig eða skrá sig rafrænt á www.sjukra.is inn á „Réttindagátt – mínar síður“.
Það má skipta um heimilislækni.
Komugjöld eru á heilsugæslustöðvum en upphæðir eru misjafnar skv. greiðsluþátttökukerfi Sjúkratrygginga Íslands.
Heilsugæslan á alltaf að vera fyrsti viðkomustaður fólks vegna veikinda og verkja. Fólk fær tilvísun til sérfræðinga ef á þarf að halda hjá heimilislækni.
Á heilsugæslustöð er fjölbreytt þjónusta:
- Læknisþjónusta; viðtöl, skoðun, símaviðtöl.
- Símaráðgjöf hjúkrunarfræðinga.
- Opin móttaka fyrir bráð veikindi eða smáslys.
- Mæðravernd.
- Ung- og smábarnavernd.
- Bólusetningar.
Frh. þjónusta heilsugæslustöðva:
- Lyfseðlar, vottorð og tilvísanir.
- Krabbameinsskoðanir kvenna og karla.
- Sálfræðiþjónusta.
- Heilsuvernd skólabarna.
- Heilsuvernd eldra fólks.
- Námskeið og fræðsla um t.d. brjóstagjöf, uppeldi og heilsueflandi lífsstíl.
- Sjá t.d. vef heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins, www.heilsugaeslan.is

Heilsugæsla – tímabókanir og opin móttaka

Það þarf að panta tíma hjá heimilislækni. Annaðhvort að hringja eða panta í gegnum www.heilsuvera.is
Ef að fólk þarf túlk þarf það sjálft að segja frá því þegar það bókar tíma og hvaða tungumál þarf túlk fyrir. Starfsfólk á heilsugæslunni bókar þá túlkinn.
Einnig er hægt að panta símaviðtal við lækni.
Opin móttaka, síðdegisvakt, er á mörgum heilsugæslustöðvum.
Það er hægt að panta tíma samdægurs eða mæta og taka númer – það er ólíkt eftir stöðvum.

Hvað kostar?

Þjónusta við börn er ókeypis á heilsugæslustöðvum.
Mæðravernd og ung- og smábarnavernd er einnig gjaldfrjáls.
Ekkert komugjald er fyrir börn, öryrkja og eldri borgara en aðrir greiða gjald.
Greiða þarf fyrir læknisvottorð.
Sjúkratryggingar Íslands starfa eftir lögum um greiðsluþátttöku almennings í heilbrigðisþjónustu. Hámark er á greiðslum einstaklinga í hverjum mánuði.

www.heilsuvera.is 

Vefurinn www.heilsuvera.is er sameiginlegur vefur fyrir heilsugæslustöðvar.
Þar er hægt að fara inn á „mínar síður“ með rafrænum skilríkjum og m.a.:
- Endurnýja lyfseðla og biðja um lyf.
- Panta tíma hjá lækni.
- Biðja um læknisvottorð og rannsóknir.
- Panta Covid-19 sýnatöku.
- Sjá niðurstöður rannsókna.
Á vefnum er líka mjög mikið af upplýsingum um þroska barna og gagnreyndar uppeldisaðferðir.
Einnig upplýsingar og ráð um fjölbreytt efni tengd heilbrigðismálum fyrir allan aldur.

Réttur til túlkunar

Samkvæmt lögum um réttindi sjúklinga á sjúklingur sem ekki talar íslensku rétt á túlkun á upplýsingum um heilsufar, fyrirhugaða meðferð og önnur hugsanleg úrræði.
Óska þarf eftir þjónustu túlks þegar tími er bókaður hjá lækni, hjúkrunarfræðingi eða ljósmóður.

Rannsóknir

Rannsóknir eins og blóðprufur, röntgenmyndatökur, ómskoðanir og tölvusneiðmyndir eru gerðar á spítölum eða stofum sem sérhæfa sig í slíkum rannsóknum.
Læknir sendir beiðni rafrænt um rannsókn og fólk fer sjálft á rannsóknastofuna.
Niðurstöður eru sendar til læknisins sem bað um rannsóknina.
Það þarf að greiða gjald fyrir rannsóknir.

Sérfræðilæknar

Sérfræðilæknar starfa á spítölum en einnig starfa margir sjálfstætt á læknastofum.
Það er hægt að fá tilvísun til sérfræðilæknis frá heimilislækni eða panta tíma sjálfur.
Dæmi um sérfræðilækna eru: augnlæknar, háls-, nef og eyrnalæknar, húðsjúkdómalæknar, kvensjúkdóma- og fæðingarlæknar, barnalæknar, geðlæknar, ofnæmislæknar og meltingasérfræðingar.